Сегодня вот посмотрел фильм
agosten
offline
Сегодня вот посмотрел фильм "Турист", послушал родную речь в диком извращении, и что-то так меня на стихи потянуло. Почитать, в смысле. И есть у меня книжечка одна заветная с такими стихами, которые хочется читать, но... никому не посвящать.
Стихи в комментариях, если чо. Но сразу предупреждаю, что они на белорусском.
Стихи в комментариях, если чо. Но сразу предупреждаю, что они на белорусском.
agosten
offline
ПЛОШЧА МАЯКОЎСКАГА
Брыдкi, халодны асеннi дзень.
Таксi прыцiшаюць бег.
Над горадам неба, як шэры цень,
Над горадам мокры снег.
Снег на карнiзах бялее палоскамi,
Снег ляжыць на плячах Маякоўскага.
Мокры снег,
Мокры снег,
Мокры снег
Растае на асфальце, на газонах ляжыць,
Шэры асфальт i сiвы газон.
Мне да болю, да болю хочацца жыць,
Хочацца жыць,
Хочацца жыць,
Як не хоча снег,
Як не хоча трава,
Як не хоча бронзавы — ён.
Снег зiхацiць на апушчаных веях,
Без капялюха iду, бы ў сне,
А ў валасы мае вецер вее
Мокры, мокры снег.
Мокры снег.
Снег.
I
Любая, помнiш?
Была вясна.
(Вясна? На гэтай зямлi?)
На машыну проста ляцела сасна,
Ў неба ўзняўшы крылле галiн,
I клаксона гук абуджаў лясы,
Iх празрысты зялёны дым,
I была паўсюль неабдымная сiнь:
I ў небе, i ў сэрцы маiм.
Ап'янелы ад паху пралесак шафёр
Мог зблытаць дарогу з ракой.
Нават дрэвы цягнулi галiны да зор,
Нават пні гублялі спакой.
I чакалi нас тысячы гарадоў,
З мiльёнам людзей i слоў,
З белымi вежамi, з пенай садоў,
З золатам купалоў.
I чакала нас на лугах цiшыня,
Месяц, адбiты ў вадзе,
Белыя песнi, што цiха звiняць
У вушах дарагiх людзей.
I ты мне была, як святло на вадзе,
Як подых, як верш, як хлеб.
Дзе мне было на рукi глядзець?
Я кахаў, - а значыць, аслеп.
Боль шчаслiвы сэрца маё звязаў.
Лёгка жыць было на зямлі.
. . . . . . . . . . . . . .
Я нічога, нічога табе не сказаў,
Побач суседзі былі.
Развітанне. Зноў горад. I зноў агні.
Бязладны гоман сяброў.
I хутка мы будзем зусім адны,
Паасобку ў цемры дамоў.
— Ну скажыце што-небудзь. Горад у сне.
Хвіліна — і сам-насам.
— Калi-небудзь заходзьце дамоў да мяне,
Метро "Маякоўская".
Там…
О, як лёгка май у палон бярэ!
Хто паверыць, што ён адзвiнеў?
Я не з тых, я прыйшоў да родных дзвярэй,
Я прыйшоў да самых родных дзвярэй,
I тут
Забілі мяне.
II
На вуліцы неба, як пыльнае шкло,
Снег мокры дае і дае.
Бегчы, бегчы, бегчы трэба было,
Бегчы прэч ад яе.
Як я мог не заўважыць,
Што пралеска другому цвіце?
Як я мог не заўважыць
Пярсцёнка на тонкай руцэ?
Як я мог не заўважыць,
Што розны нам шлях у жыцці?
Як я мог не заўважыць?
Не заўважыў!!!
Плаці!
Зноў перон.
У дальнім яго канцы
Жалеза, цэгла, бетон.
Рамонт.
Нержавеючую сталь
I тую здаюць у рамонт.
А сэрца маё не сталь, не бетон, —
Ад пяшчоты трапеча і мук.
Як гільяціна, дзверы ў вагон:
Мёртвы, халодны стук…
Блытаніна дратоў.
Вагоны мільгаюць,
Абыякавы ляск,
Агні, агні.
Пасажыры ў вокнах
Сябе разглядаюць:
Больш нікога ў жыцці не бачаць яны.
Дратоў блытаніна.
Вагоны. Вагоны.
Часам нейкі далёкі вой…
Дзе ж ты, дзе ты, зямля зялёная
З белаю-белаю песняй сваёй?
III
Уначы плыве папяросны дым,
Я сам-насам з кялiхам вiна.
Ў мяне размова мужчынская з тым,
Каго кахае яна.
— Сигареты?
— Дзякуй, куру «Беламор».
— А в Минске?
— "Нёман" куру.
— Закуры маіх.
— Закури моих.
— Дзякуй.
— Благодарю.
— Прости мне, братец.
— Даруй мне, браток.
— Крепкий.
— Ды й твой не трава.
Каб ты спазнiўся на пару год,
Я б цябе не пашкадаваў,
Як ты мяне. I значыць, язык
Мне замкнуць і цягаць з сабой.
— А я, ты знаешь, просто привык,
Что она всегда со мной.
— Чуеш, не смей,
Ты аб гэтым — не смей,
Ты проста кахай i жывi.
Нiхто на свеце,
Дальбог,
Ніхто
Не варты большай любвi.
Кахай яе,
Да скону кахай,
I ў радасцi i ў журбе.
Калi ты паспрабуеш яе не кахаць,
Я проста заб'ю цябе.
— Как же тебе?
— Пражыву адзін.
Але помні:
Кахай і маўчы.
Нельга крыўдзіць рускіх жанчын.
— А белорусских мужчин?
— А мы такія ж, як на Русі:
П'ём гарэлку і лаемся ўсмак.
I любім цягнуць, і любім касіць.
I любім працу. Так.
I верым сэрцу свайму ўвесь час,
I любім кахання дары.
I калі пакрыўдзяць каханыя нас, —
Мы з хвалою ідзём на крыж:
Ave, Regina,
Ззяй між людзьмі
Тысячы тысяч вякоў,
Аvе, родная,
На, вазьмі,
Гэта самы моцны з цвікоў.
IV
Ноч прыйшла на змену гэтаму дню.
Я ў пакоi ўседзець не мог.
Ззянне неонавага агню.
Плошча.
Канец дарог.
— А мы такія ж, як на Русі.
Як сказаць мне хапіла сіл?
Я мог табе і ёй нахлусіць,
Але ночы нельга хлусіць.
Маўчы.
Маўчы хоць тысячу год.
Чуеце?
Я маўчу.
Я пальчатку разам з суставамі — ў рот,
Каб брэху ніхто не пачуў.
На плошчы ціха ўмірае крок.
Нiкога iм не кранеш.
I слёз няма, і ў глотцы камок,
I лепей памерці мне.
Я стаю каля цяжкіх тваіх дзвярэй.
Я хаджу пад цёмным акном.
I вось у аблогу мяне бярэ
Садовае кола агнём.
Падступае бліжэй, і бліжэй, і бліжэй:
"Мы сябры, павер нам, павер.
Здавайся! Чуеш, здавайся нам…
Тысячам цёплых кватэр.
— Я не горшая, вер,
Пабудзь са мной…"
— Пакiньце!
Таму, што мяне
Цягне акно хаты адной.
I цемра ў гэтым акне.
V
На бронзе адбітак агню залаты.
Вецер пяе і пяе.
Я, кажуць, ростам амаль як ты,
I вочы амаль як твае.
Мы з табою на плошчы гэтай адны,
Дай руку тваю мякка вазьму.
Мы крылы спалiлi ў адным агнi,
Толькi розныя назвы яму,
Уладзiмiр, чуеш?
Хадзем са мной,
Вып'ем шклянку вiна.
Не ў шалмане,
Што тут, за тваёй спiной.
Тут можа прыйсцi яна.
З плячэй, што аплакаў сваёй тугой,
Паліто бязважкае скінь.
I мужчынскiя рукi пагладзяць яго,
Чужыя рукi пагладзяць яго,
I iншым стане «Пекiн».
I стане iншай, — як майскi вянок, —
Зала, дзе лыжкi бяруць,
Дзе ў вочы глядзяць, дзе жлукцяць вiно,
Дзе галатурый жаруць.
Зала загразнула ў лiпкiм вiне,
Але тут узнясецца да зор…
Як мне цяжка, мой родны, як цяжка мне.
Лепей бы я памёр!
Цяжка табе, а мне — ўдвая,
Таму i прыйшоў. I стаю.
Тваю гiсторыю ведаю я,
Паслухай лепей маю.
VI
У атамны век, у пластмасавы вёк,
Век нянавісці і любві,
Жыў сабе на зямлі чалавек, —
Не з пластмасы, а з плоці й крыві.
Лічылі паэтам. У ранг узвялі.
Ён жыў. Спрабаваў пiсаць.
I ён пакахаў, як на гэтай зямлі
Не кожны ўмее кахаць.
I была яна, хай далёка не першая.
I сонца агонь яе залацiў.
Многа вершаў, дурацкіх вершаў
Добрай гэтай паэт прысвяціў.
Ён з ёю плыў за сіняе мора,
Ў глыбіні вякоў накіроўваў свой спеў.
I нават пад зоры, чыстыя зоры,
Не ўмеючы лётаць, з ёю ляцеў,
Прыпомніўшы вочы, шэрыя, сінія,
Ён змяць не мог бы нават травы.
Ён за яе пад скаламі гінуў,
Стократна мёртвы і зноў жывы.
Людзі, людзі, розныя людзі
Пачуйце глухія словы мае:
Нічога, нічога такога не будзе.
Будуць зоры — не будзе яе.
Другу жанчына сказала: «Канец».
Ён доўга моўчкі сядзеў
I сказаў: "Не хочаш глядзець на мяне?
На партрэты будзеш глядзець".
Ён сказаў — а мяне забівае туга,
Памерлі песні мае,
I сэрца, як птушка у мокрых снягах,
Зламанымі крыламі б'е.
За сонцам ляцеў праз дождж і буран,
За сонцам імкнуў свой бег,
За сонцам.
А сонца спавіў туман
I мокры завеяў снег.
Бронзавы мой, заснежаны, белы.
Зноў да мяне самота прыйшла.
Ў снежны,
Ў чорны мой панядзелак.
Кастрычніка, дванаццатага чысла.
VII
Ўспамінаю мой цёплы дом,
Думак халодны пажар
I над пісьмовым сталом
Сіксцінскай Марыі твар.
Да цябе, да цябе адной
Палёт маіх зблытаных мар,
Злітуйся, дай мне спакой,
Кахання чыстага твар.
Не ведаю, ты ці яна
З'явілася ў гэты дом,
Не ведаю, ты ці яна
Над маім бяссонным сталом?
Калі ты — прыгажосць, якой молімся мы,
Калi рухаеш ты зямлю,
Вызвалi з гэтай бясконцай турмы,
Зрабi мяне моцным, малю.
I калi не можаш такога зрабiць,
Каб мяне кахала яна,
I калi не можаш такога зрабiць,
Каб вярнулася зноў вясна,
I калi не можаш такога зрабiць,
Каб пагладзiла мне руку, —
Зрабi, каб яна нарадзiла сынка
Або найлепей дачку.
На руках насiў бы, не помнячы зла,
Каб яна шчаслiвай жыла,
Каб расла, каб на мацi падобнай была,
Каб на мацi падобнай была.
Адшукаў бы добрага хлопца ёй,
Каб падобны быў на мяне,
I глядзеў бы, i цешыўся iхняй гульнёй,
I гiсторыi быў бы канец.
Я кожнаму галаву бы разбiў,
Хто захоча за нейкi барыш
Яе падмануць,
Яе ашукаць,
Ці яго пацягнуць на крыж.
. . . . . . . . . . . . . .
За дзвярыма дома кватэра твая,
Снег шалёны ў вочы б'е.
Вы, прадажнікі!
Чуеце, гэта я
Стаю на варце яе.
Зныня да веку,
Памятайце і верце,
Я стаю,
Я сціскаю меч і трубу.
Для подласці,
Гора,
Для самой смерці
Гэтыя дзверы будуць — табу.
. . . . . . . . . . . . . . .
Хмары над горадам праплываюць,
Над плошчаю прыцішаючы бег,
I ў валасы мае навяваюць
Снег,
Мокры снег, мокры снег,
Мокры, халодны снег.
Брыдкi, халодны асеннi дзень.
Таксi прыцiшаюць бег.
Над горадам неба, як шэры цень,
Над горадам мокры снег.
Снег на карнiзах бялее палоскамi,
Снег ляжыць на плячах Маякоўскага.
Мокры снег,
Мокры снег,
Мокры снег
Растае на асфальце, на газонах ляжыць,
Шэры асфальт i сiвы газон.
Мне да болю, да болю хочацца жыць,
Хочацца жыць,
Хочацца жыць,
Як не хоча снег,
Як не хоча трава,
Як не хоча бронзавы — ён.
Снег зiхацiць на апушчаных веях,
Без капялюха iду, бы ў сне,
А ў валасы мае вецер вее
Мокры, мокры снег.
Мокры снег.
Снег.
I
Любая, помнiш?
Была вясна.
(Вясна? На гэтай зямлi?)
На машыну проста ляцела сасна,
Ў неба ўзняўшы крылле галiн,
I клаксона гук абуджаў лясы,
Iх празрысты зялёны дым,
I была паўсюль неабдымная сiнь:
I ў небе, i ў сэрцы маiм.
Ап'янелы ад паху пралесак шафёр
Мог зблытаць дарогу з ракой.
Нават дрэвы цягнулi галiны да зор,
Нават пні гублялі спакой.
I чакалi нас тысячы гарадоў,
З мiльёнам людзей i слоў,
З белымi вежамi, з пенай садоў,
З золатам купалоў.
I чакала нас на лугах цiшыня,
Месяц, адбiты ў вадзе,
Белыя песнi, што цiха звiняць
У вушах дарагiх людзей.
I ты мне была, як святло на вадзе,
Як подых, як верш, як хлеб.
Дзе мне было на рукi глядзець?
Я кахаў, - а значыць, аслеп.
Боль шчаслiвы сэрца маё звязаў.
Лёгка жыць было на зямлі.
. . . . . . . . . . . . . .
Я нічога, нічога табе не сказаў,
Побач суседзі былі.
Развітанне. Зноў горад. I зноў агні.
Бязладны гоман сяброў.
I хутка мы будзем зусім адны,
Паасобку ў цемры дамоў.
— Ну скажыце што-небудзь. Горад у сне.
Хвіліна — і сам-насам.
— Калi-небудзь заходзьце дамоў да мяне,
Метро "Маякоўская".
Там…
О, як лёгка май у палон бярэ!
Хто паверыць, што ён адзвiнеў?
Я не з тых, я прыйшоў да родных дзвярэй,
Я прыйшоў да самых родных дзвярэй,
I тут
Забілі мяне.
II
На вуліцы неба, як пыльнае шкло,
Снег мокры дае і дае.
Бегчы, бегчы, бегчы трэба было,
Бегчы прэч ад яе.
Як я мог не заўважыць,
Што пралеска другому цвіце?
Як я мог не заўважыць
Пярсцёнка на тонкай руцэ?
Як я мог не заўважыць,
Што розны нам шлях у жыцці?
Як я мог не заўважыць?
Не заўважыў!!!
Плаці!
Зноў перон.
У дальнім яго канцы
Жалеза, цэгла, бетон.
Рамонт.
Нержавеючую сталь
I тую здаюць у рамонт.
А сэрца маё не сталь, не бетон, —
Ад пяшчоты трапеча і мук.
Як гільяціна, дзверы ў вагон:
Мёртвы, халодны стук…
Блытаніна дратоў.
Вагоны мільгаюць,
Абыякавы ляск,
Агні, агні.
Пасажыры ў вокнах
Сябе разглядаюць:
Больш нікога ў жыцці не бачаць яны.
Дратоў блытаніна.
Вагоны. Вагоны.
Часам нейкі далёкі вой…
Дзе ж ты, дзе ты, зямля зялёная
З белаю-белаю песняй сваёй?
III
Уначы плыве папяросны дым,
Я сам-насам з кялiхам вiна.
Ў мяне размова мужчынская з тым,
Каго кахае яна.
— Сигареты?
— Дзякуй, куру «Беламор».
— А в Минске?
— "Нёман" куру.
— Закуры маіх.
— Закури моих.
— Дзякуй.
— Благодарю.
— Прости мне, братец.
— Даруй мне, браток.
— Крепкий.
— Ды й твой не трава.
Каб ты спазнiўся на пару год,
Я б цябе не пашкадаваў,
Як ты мяне. I значыць, язык
Мне замкнуць і цягаць з сабой.
— А я, ты знаешь, просто привык,
Что она всегда со мной.
— Чуеш, не смей,
Ты аб гэтым — не смей,
Ты проста кахай i жывi.
Нiхто на свеце,
Дальбог,
Ніхто
Не варты большай любвi.
Кахай яе,
Да скону кахай,
I ў радасцi i ў журбе.
Калi ты паспрабуеш яе не кахаць,
Я проста заб'ю цябе.
— Как же тебе?
— Пражыву адзін.
Але помні:
Кахай і маўчы.
Нельга крыўдзіць рускіх жанчын.
— А белорусских мужчин?
— А мы такія ж, як на Русі:
П'ём гарэлку і лаемся ўсмак.
I любім цягнуць, і любім касіць.
I любім працу. Так.
I верым сэрцу свайму ўвесь час,
I любім кахання дары.
I калі пакрыўдзяць каханыя нас, —
Мы з хвалою ідзём на крыж:
Ave, Regina,
Ззяй між людзьмі
Тысячы тысяч вякоў,
Аvе, родная,
На, вазьмі,
Гэта самы моцны з цвікоў.
IV
Ноч прыйшла на змену гэтаму дню.
Я ў пакоi ўседзець не мог.
Ззянне неонавага агню.
Плошча.
Канец дарог.
— А мы такія ж, як на Русі.
Як сказаць мне хапіла сіл?
Я мог табе і ёй нахлусіць,
Але ночы нельга хлусіць.
Маўчы.
Маўчы хоць тысячу год.
Чуеце?
Я маўчу.
Я пальчатку разам з суставамі — ў рот,
Каб брэху ніхто не пачуў.
На плошчы ціха ўмірае крок.
Нiкога iм не кранеш.
I слёз няма, і ў глотцы камок,
I лепей памерці мне.
Я стаю каля цяжкіх тваіх дзвярэй.
Я хаджу пад цёмным акном.
I вось у аблогу мяне бярэ
Садовае кола агнём.
Падступае бліжэй, і бліжэй, і бліжэй:
"Мы сябры, павер нам, павер.
Здавайся! Чуеш, здавайся нам…
Тысячам цёплых кватэр.
— Я не горшая, вер,
Пабудзь са мной…"
— Пакiньце!
Таму, што мяне
Цягне акно хаты адной.
I цемра ў гэтым акне.
V
На бронзе адбітак агню залаты.
Вецер пяе і пяе.
Я, кажуць, ростам амаль як ты,
I вочы амаль як твае.
Мы з табою на плошчы гэтай адны,
Дай руку тваю мякка вазьму.
Мы крылы спалiлi ў адным агнi,
Толькi розныя назвы яму,
Уладзiмiр, чуеш?
Хадзем са мной,
Вып'ем шклянку вiна.
Не ў шалмане,
Што тут, за тваёй спiной.
Тут можа прыйсцi яна.
З плячэй, што аплакаў сваёй тугой,
Паліто бязважкае скінь.
I мужчынскiя рукi пагладзяць яго,
Чужыя рукi пагладзяць яго,
I iншым стане «Пекiн».
I стане iншай, — як майскi вянок, —
Зала, дзе лыжкi бяруць,
Дзе ў вочы глядзяць, дзе жлукцяць вiно,
Дзе галатурый жаруць.
Зала загразнула ў лiпкiм вiне,
Але тут узнясецца да зор…
Як мне цяжка, мой родны, як цяжка мне.
Лепей бы я памёр!
Цяжка табе, а мне — ўдвая,
Таму i прыйшоў. I стаю.
Тваю гiсторыю ведаю я,
Паслухай лепей маю.
VI
У атамны век, у пластмасавы вёк,
Век нянавісці і любві,
Жыў сабе на зямлі чалавек, —
Не з пластмасы, а з плоці й крыві.
Лічылі паэтам. У ранг узвялі.
Ён жыў. Спрабаваў пiсаць.
I ён пакахаў, як на гэтай зямлі
Не кожны ўмее кахаць.
I была яна, хай далёка не першая.
I сонца агонь яе залацiў.
Многа вершаў, дурацкіх вершаў
Добрай гэтай паэт прысвяціў.
Ён з ёю плыў за сіняе мора,
Ў глыбіні вякоў накіроўваў свой спеў.
I нават пад зоры, чыстыя зоры,
Не ўмеючы лётаць, з ёю ляцеў,
Прыпомніўшы вочы, шэрыя, сінія,
Ён змяць не мог бы нават травы.
Ён за яе пад скаламі гінуў,
Стократна мёртвы і зноў жывы.
Людзі, людзі, розныя людзі
Пачуйце глухія словы мае:
Нічога, нічога такога не будзе.
Будуць зоры — не будзе яе.
Другу жанчына сказала: «Канец».
Ён доўга моўчкі сядзеў
I сказаў: "Не хочаш глядзець на мяне?
На партрэты будзеш глядзець".
Ён сказаў — а мяне забівае туга,
Памерлі песні мае,
I сэрца, як птушка у мокрых снягах,
Зламанымі крыламі б'е.
За сонцам ляцеў праз дождж і буран,
За сонцам імкнуў свой бег,
За сонцам.
А сонца спавіў туман
I мокры завеяў снег.
Бронзавы мой, заснежаны, белы.
Зноў да мяне самота прыйшла.
Ў снежны,
Ў чорны мой панядзелак.
Кастрычніка, дванаццатага чысла.
VII
Ўспамінаю мой цёплы дом,
Думак халодны пажар
I над пісьмовым сталом
Сіксцінскай Марыі твар.
Да цябе, да цябе адной
Палёт маіх зблытаных мар,
Злітуйся, дай мне спакой,
Кахання чыстага твар.
Не ведаю, ты ці яна
З'явілася ў гэты дом,
Не ведаю, ты ці яна
Над маім бяссонным сталом?
Калі ты — прыгажосць, якой молімся мы,
Калi рухаеш ты зямлю,
Вызвалi з гэтай бясконцай турмы,
Зрабi мяне моцным, малю.
I калi не можаш такога зрабiць,
Каб мяне кахала яна,
I калi не можаш такога зрабiць,
Каб вярнулася зноў вясна,
I калi не можаш такога зрабiць,
Каб пагладзiла мне руку, —
Зрабi, каб яна нарадзiла сынка
Або найлепей дачку.
На руках насiў бы, не помнячы зла,
Каб яна шчаслiвай жыла,
Каб расла, каб на мацi падобнай была,
Каб на мацi падобнай была.
Адшукаў бы добрага хлопца ёй,
Каб падобны быў на мяне,
I глядзеў бы, i цешыўся iхняй гульнёй,
I гiсторыi быў бы канец.
Я кожнаму галаву бы разбiў,
Хто захоча за нейкi барыш
Яе падмануць,
Яе ашукаць,
Ці яго пацягнуць на крыж.
. . . . . . . . . . . . . .
За дзвярыма дома кватэра твая,
Снег шалёны ў вочы б'е.
Вы, прадажнікі!
Чуеце, гэта я
Стаю на варце яе.
Зныня да веку,
Памятайце і верце,
Я стаю,
Я сціскаю меч і трубу.
Для подласці,
Гора,
Для самой смерці
Гэтыя дзверы будуць — табу.
. . . . . . . . . . . . . . .
Хмары над горадам праплываюць,
Над плошчаю прыцішаючы бег,
I ў валасы мае навяваюць
Снег,
Мокры снег, мокры снег,
Мокры, халодны снег.
agosten
offline
ГРУБАЕ I ЛАСКАВАЕ
I. РОЗДУМ
Расплата за ўсё:
За чырвоныя макі,
За світанне жыцця,
За блізкі канец,
За тое, што быў,
Што смяяўся і плакаў,
За тое, што ўсе любілі мяне.
За Сірына, што заліваўся ў маі,
За лістападаўскі крык крумкача —
За ўсё, расплата, цябе прымаю
I, сціснуўшы зубы, буду маўчаць.
Нішто не суцешыць,
Не дапаможа,
Таму, што не быў я спакойнай травой,
А быў удалым,
Як Ян Прыгожы:
Ў стрэмя нагой ці аб пень галавой,
Аб пень галавой!
З парванай папругай
Конь самотны тоне ў траве.
Спускаецца ноч.
I голас друга
Не заплача, не крыкне, не пазаве.
Я многія вочы і сэрцы трывожыў
I толькі перад каханай адной
Бляяў рахмана, як агнец божы,
Піў з капытка і цягнуўся струной.
Я ведаў, што трэба кахаць бязмерна,
Што не бiць, а песцiць павiнна рука,
Што лепей ягня, чым тхор крыважэрны,
Лепей юродзiвы, чымсьцi кат.
А яна мне на шыю стужку ўзвязала,
Як ягня, барола мяне галавой,
I ў кучаравы лоб цалавала,
I гадавала зялёнай травой.
II. КАЗКА
Ну сядай, сядай са мной, калi ласка.
Навальнiцы песня старая-старая.
Слухай казку. Апошнюю казку.
Яна на тваiх вачах памiрае.
Ў гэтай казцы ялiны лапы схiлiлi.
Вiзантыйскi захад у алым дыме…
"Зялёная сарока кашку варыла,
Зялёная сарока з дурнымi вачыма…"
У кулiнарную кнiгу глядзела,
Чухала патылiцу драўлянаю лыжкай,
I дзеткi кашку да лыжкi з'елi,
А нам з табой не далi анi крышкi.
Ты смяешся? Такога няма на свеце?
Не смейся, любая, свет шырокi.
Мы з табою толькi дурныя дзецi.
Нам добра з гэтай чубатай сарокай.
Сарокi розныя рэчы крадуць,
I, можа, ў гняздзе яе, з золатам поруч,
Ляжыць каханне, святло i радасць,
Што прынесла сарока з-за сiняга мора.
Аддайце, сарока. Няма ўжо сiлы.
Яна ж не кахае мяне, хоць зарэжце.
. . . . . . . . . . . . . . . .
Дай я цябе пацалую, мiлая.
А каша?
Чорт з гатай кашай, нарэшце.
III. СТРАШНЫ СУД
Якiя страшныя, шэрыя днi!
Апоўдзень — вячэрнi змрок.
Без цябе, без сонца, без цеплыні.
Ў сэрцы — боль, на вуснах — замок.
Імжэў у чацвер халодны дождж.
Я ў ложак лёг і памёр.
Праляцеў праз туман, праляцеў праз буран
I пабачыў ільдзінкі зор.
Мае павекі цяжкімі былі
Ад непралітых слёз.
За мною былі абшары зямлі.
Наперадзе — быў Хрыстос.
I д'ябал сядзеў ля ног яго
На вугалях залатых,
I на ляжках калматых ляжала ў яго
Кніга грахоў маіх.
Уладзiмiр злева стаяў у карзне,
Справа — мацi Хрыста,
I яны загадалi наблiзiцца мне.
I я перад тронам стаў.
Памiж богам i мною стаяла сцяна.
Я на жанчыну глядзеў,
Мне здавалася: гэта стаiць яна,
Лепшая з лепшых людзей.
— Любая, што вы са мною зрабiлi?
Чым асудзiлi на страшны канец?
Чым варажылi, чым апаiлi,
Чым, дарагая, забiлi мяне?
Трызнiцца ўсё мне лiловы вечар,
Вашы сляды на лiловым снягу.
Нават цяпер я чакаю сустрэчы,
Нават мёртвы без вас не магу.
Думаў, што ёсць забыццё у смерцi,
I зноў папаў у квітучы твой сад.
Вазьмі маё сэрца,
Вазьмі маё сэрца,
Вазьмі майго сэрца
Чырвоны гранат.
— Досыць, — з усмешкай сказаў Сатана, —
Ты не змянiўся, герой.
Замест таго каб малiць i стагнаць,
Ты ўпадаеш за жонкай чужой.
Занядбаў ён, божа, твае дары,
Талент развеяў, як дым,
Ён гарэлку піў, ён кахаў і курыў,
Брыдка лаяўся ў доме тваiм.
Воласа не аддаў за багоў,
Нюхаў дно ў бакалах, як Ной,
I нават памёр ад кахання свайго
Да зямной жанчыны адной.
Ты даў зямлi дзiўных песняў сям'ю,
Ты арган стварыў для яе.
Ён мог грымець у славу тваю,
А славiў адну яе.
I ён самачынна арган паламаў,
I песня знiкла з мяхоў,
I ў кнiзе чыстага месца няма
Ад яго бясконцых грахоў.
— А ён малайчына, — Ўладзiмiр сказаў, —
Любiць песню i сечы дым.
Гусляром бы яго я ў дружыну ўзяў, —
I стаў бы Царград маім.
— Я ведаю, — вымавiў рот Сатаны, —
Што ты баранiць яго рад.
Ты такi, як ён, ты — певень дурны,
Да крыжа меў трыста дзяўчат.
— З табой, Сатана, распраўлюся я,
Як мой дружыннік Ілья
Расправіўся з багамерзкай дачкой
Разбойніка Салаўя.
Выспятак суну табе пад зад,
I будзеш ведаць тады,
Што ўзялі маіх цёплых грэшных дзяўчат
У светлага рая сады.
— Панове, тут дама, — ўзмаліўся бог, —
Бярыце рот на замок.
А вы, маман, прыпадаю да ног,
Не рэгардэ ў той бок,
Як мне з такой камарыльяй жыць?
Лаюцца, бы ў піўной.
А ты… ты апошняе слова скажы,
Апраўдайся перада мной.
— Любая, што вы са мною зрабiлi?
Чым асудзiлi на страшны канец?
Чым варажылi, чым апаiлi,
Чым, дарагая, забiлi мяне?
Трызнiцца ўсё мне лiловы вечар,
Вашы сляды на ліловым снягу,
Нават цяпер я чакаю сустрэчы,
Нават мёртвы без вас не магу.
I адказ. Цішэй скрыпічнай струны.
Голас мацi Хрыста i маёй:
— Ён кахаў, і за гэта палову віны
Выкраслі з кнігі сваёй.
I душа яго была, як палі
Ў сонечнай майскай расе.
Ён кахаў прыгажэйшую на зямлі, —
Выкраслі віны усе.
Ён так кахаў, як ніхто з мужчын.
Свет паклаў на каханай далонь.
Жанчына я і стаю за жанчын.
Кідай лісты у агонь.
А ты, што душы можаш будзіць,
Ты, шалёная галава,
Уваскрэсні, на людныя вулкі ідзі,
Грашы, суцяшай, спявай.
Ёсць на свеце гор і лясоў краса,
Акіянаў сіняя соль.
— Але я не хачу, не хачу ўваскрасаць.
Там боль!
— I тут будзе боль.
Забыцця ў каханні і смерць не дае…
— Там змрок!
— I тут будзе змрок.
— Там яна!
— А тут не будзе яе.
Ёй горка,
Вярнiся, дружок,
Помніш?
"Што вы са мною зрабiлi?
Чым асудзiлi на страшны канец?
Чым варажылi, чым апаiлi,
Чым, дарагая, забiлi мяне?
Трызнiцца ўсё мне лiловы вечар,
Вашы сляды на ліловым снягу…"
— Досыць!
Хоць бы адну сустрэчу!
Ўваскрасiце!
Вярнiце!
Я не магу!
IV. ГОРАД I ЗАВУЛКІ
Зараддзе. Будоўля. Магутныя краны.
Электразваркі мёртвы агонь.
Звініць у свежых цагляных ранах
Перфаратараў гучная звонь.
Бураць дамы. Для кіно раскоша:
На руіне вісіць чыгунны ліхтар,
Пад нагамі разбіты латок кніганошы
I сарваная «выбухам» шыльда «Бар».
Раяль бутафорскі вісіць ца калоне
(Усё зрабілі, як на вайне),
I струны, як змеі Мядузы Гаргоны,
Свiсцяць на вятры i ловяць мяне.
Я ўваскрэс, але я гару, як салома,
На якую вецер іскру нагнаў.
Пажар у шэрым каменным доме:
Дым укрывае пляц Нагіна.
Крывы завулак.
Царква Варвары,
Ліпучы брук і вугальны дым.
Ва ўсіх дамоў непакояцца твары:.
"Чаму ён такі?
Што здарылася з ім?"
Завулкі, завулкі, завулкі змяяцца,
Усе падобныя, шэрыя ўсе,
I я падобны на лісцік акацыі,
Што вецер цяснінамі вуліц нясе.
Я хацеў бы рухаць пачварныя краны,
Класці цэглу.
А сам не магу стаяць.
Закон бы выдаць, каб закаханых
За сабатаж — без жалю страляць.
Людзі ў завулках, людзі ў кватэрах,
Людзі ў вокнах.
I ў гэтых людзей
Шчасце без меры i гора без меры,
Змрок безнадзейнасці, сонца надзей.
Інвалід бязногі спрытна і ўмела,
Падабраўшы раменьчыкам чуб з ілба,
Ладзіць абцасікі туфлікаў белых,
У якіх дзяўчына пойдзе на баль.
Флюгер — леў на баярскіх палатах —
У дзённым прысмерку цьмяна згас.
Плача дзяўчо за шклом аўтамата,
I трубка каркае ёй у адказ.
Я б не дазволіў, каб горкія слёзы
Проста да трубкі з вачэй цяклі.
Яны ж —
нават моцныя —
трошкі мімозы.
Iх трэба любiць на гэтай зямлi.
Каб мая жанчына мяне пакахала,
Я б не каркаў, як гэты прывык,
А здарыцца так, што слова сарвалася, —
З коранем выдраў бы свой язык.
Не пакахае.
Не можа.
Світанне
Не прынясе мне новых надзей.
Але ёсць яно,
Але ёсць каханне, —
I люблю я больш
Зямлю і людзей.
Больш ні ў чым на зямлі мне няма патрэбы:
Толькі б шчасця болей яе сынам,
Больш любві, пяшчоты, сумленнага хлеба,
Менш хлусні, менш свінцу, менш агню палям.
Толькі б хлопцы былі да дзяўчат, як ветрык,
А дзяўчаты да хлопцаў, як сонца, былі.
Толькі б мукі зямлі ў зямныя нетры
Разам з целам маім навек адышлі.
Толькi б душы свяшчэнным гарэлi знiчам…
I яшчэ адно,
I гэта канец:
Калі ты мяне ў бой за сябе паклічаш
I заглянеш пажарамі ў вочы мне, —
Я пайду на гэта з такім жаданнем
I з такою гарачаю верай зямной,
Як ляцеў у асенні дзень на спатканне
З жорсткай, светлай, добрай, харошай маёй.
Ўсіх Святых на Кулішках храм занядбаны
Поруч з плошчаю і тытунёвым латком.
Памалюся ў ім аб смяротнай ране
I аб мужнай славе перад канцом.
Аб трывожнай, крывавай, застрашлівай долі
Папрашу перад тым, як кiнуцца ў бой,
Перад страшным полем, смяротным полем,
Куліковым полем любові маёй.
V. ПЕРАД СЕЧАЙ
Над полем агонь бiвачны згас.
Два страi. Скора звiнець мячам.
Многа вас, вельмi мала нас, —
Лiтасцi нашай не будзе вам,
Сiлы зла, што пакiнулi нам
Попел, i смерць, i асколкi ў грудзях.
Прыходзiць канец. Звiнець мячам.
I ў душах вашых цемра i жах.
Вы каханне забiлi у кожным з нас.
Тут кожны, кожны такi, як я.
Мы свядома клiчам апошнi час,
I на вуснах у кожнага песня мая.
"Коні грымяць капытамі.
Блізка апошні час.
Юры, градучы ў славе,
Будзь справядлiвы да нас.
Моцнай не будзь дапамогай,
Стрэлы не кідай свае
I не давай перамогі, —
Самі возьмем яе.
Не нам дрыжаць і баяцца;
Нас раз'юшылі ўкрай,
Дай нам да іх дарвацца,
Моцнага ворага дай.
Яны нам жыццё зламалі,
Каханне, цяпло і дом,
У сэрца нявест плявалі
Сталлю, свінцом, агнём.
Над намі не будзе бога,
За намі — пажараў дым.
Мы не просім нічога,
Мы просім цябе аб адным:
У нас ні жонкі, ні хаты,
Ні дзяўчын, ні ніў, ні каня.
Дай, разграміўшы праклятых,
Смерць на полі прыняць.
Не нам каханых палацы,
Нам — абдоймы ночы пустой.
Нам немагчыма вяртацца.
Нас не сустрэне ніхто.
Няхай і кроку ў тумане
Не зробіць дахаты нага.
Не там, а з намі каханне,
На нашых гнеўных сцягах".
Вораг мой ляцiць на канi вараным,
Над расiстай травою заззялi мячы,
Мне перад войскам бiцца з iм —
Зубы ў зубы i шчыт на шчыт.
Слухай, — прыходзiць апошнi бой,
Я заб'ю ў паядынку цi ён заб'е, —
Перад тым як спаймаю стрэмя нагой,
Слухай, мiлая, словы мае.
Не магу я лiць табе цёплых слоў,
Што квiтнеюць, як макi на цёплай раллi,
Толькi думы светлыя, толькi кроў,
Толькі жыццё магу праліць.
Мы на смерць як адзін за цябе гатовы.
Мы гатовы грызці ваўчынай гурмой.
I кавыль схіляць пераможным ровам
Перад тым, як кінуцца з дзідаю ў бой.
I над строем тваіх абаронцаў суровых,
Над клінкамі, што п'юць гарачую кроў,
Будзеш ты лунаць
На харугвах пунсовых.
Залатое святло!
Прамаці любоў!
Чуеш — падковам час звiнець.
Разышлiся — ад пошчаку поле звiнiць.
Клінок
яму
і клінок
мне.
Два падзенні,
два сiрыя ў полi канi.
I не плач, не магу ў вачах тваiх сiнiх
Бачыць слёз.
Даруй.
З жыцця адпусці.
За цябе так лёгка, так лёгка гiнуць.
Бы ў абдоймы каханай нарэшце пайсці.
З перарывістым, лёгкім, шчаслівым уздыхам
Да грудзей прынікнуць і замаўчаць.
Ты не плач. Я скажу табе ціха-ціха,
Што цалую лязо чужога мяча.
Ён дабро мне зрабіў, пракалоўшы грудзі:
Я ўпэўнены ў гэты шчаслівы дзень,
Што цябе ні бог,
ні д'ябал,
нi людзi
Больш це змогуць вырваць з маіх грудзей.
VI. MISERECORDIA [Меч, якім дабівалі параненых. ]
Стогне поле нясцерпна, няспынна,
Гасяць стогны крылом крумкачы.
Маці шукае забітага сына:
Чорны цень на захадзе алым,
Чорны дзень уначы.
Поле вячэрняе, поле сырое.
Плач плыве, як туман па вадзе.
Маці плачуць і над героямі,
Героі таксама пілі з грудзей.
Яны ж хлапчаняты, няхай з бародамі,
Яны ў калысцы плывуць пад гачком.
Што ж ты, калыска, такая свабодная?
Што ж зарасла ты травой-кавылём?
"Ой, да нары мышка,
Да нары,
Да сваёй залатой
Каморы.
Ў мышкі пад падлогай
Дзеткі спяць,
Хвосцікі толькі
З калысак вiсяць".
Што ж, мышанятка маё, нерухомае,
Што ж ты не можаш узняць галавы?
Дзецi, дзецi, з якое стромы,
З якiх вяршынь абарвалiся вы?
Ляжаць, раскiнуўшы рукi белыя,
Клiч iх не клiч, завi не завi.
Ляжаць пасечаныя, пастрэленыя
З-за нейкай сваёй, невядомай любві.
Хоць бы пабачыць дзявочыя рукi,
З якiх яны выпiлi чашу сваю,
З-за якiх з усмешкаю йшлi на мукi
I шукалi, як шчасця, смерцi ў баю.
Iх не пабачыш.
Іх вочы сінія
Халадней сiбiрскiх спакойных зiм.
Той, хто не быў у жыццi з маiм сынам,
Ў смерцi таксама не будзе з iм.
Мы — мацi, i мы ад тугi згараем;
Але нават у смутку ўсё зноў i зноў
Мы на жыццё вас благаслаўляем,
Бо вы забiлi нашых сыноў.
Таму, што лепей вісець на нажы,
Кахаць,
Праклінаць.
За каханне багоў,
Чым век пражыць,
І дзяцей нажыць,
І не дажыць да кахання свайго.
Маці, ты памылілася знову:
Ў час, калі ты пакінеш мяне,
Прыйдзе яна і вачыма суровымі
Ў самае сэрца мне загляне.
Пабачыць, што ў полі, крывёю палітым,
На якім заклалі мы нашу вясну,
Я адзін ляжу недабіты.
I гора забітых адзін цягну.
Ўстаюць з уздыхам змятыя травы.
Яны рыхтуюць сябе для жывых.
Чаму я павiнен, палегшы са славай,
Слухаць адзiн уздыхi травы?
Месяца сяйва ружовае, соннае.
— Гэта вы? Я чую. Вы — спеў зямлі.
— Я прыйшла. Вы шалёны,
Зусім шалёны,
Вы двойчы жыццё за мяне аддалi.
Нашто свае песнi, iх ласку i сiлу,
Iх сталь i шоўк аддалi на здзек?
Нашто вы сябе дарэмна забілі?
— Нашто?
Вы забылі:
Я чалавек.
Раб прыроды сваёй.
Уладар прыроды.
Зямная персць. I сонца зямлі.
Вы былi разумнейшай заўсёды,
Але я кахаў, і тыдні, як годы,
Над маёй галавою маршам прайшлі,
I абвяваў мяне пекла вецер,
I сэрца маё палала свячой,
I столькі я зразумеў на свеце,
Што сталі вы неразумным дзяўчом.
Слухай:
Закону гэтага сілу
Не заб'юць ні агонь, ні час,
Ні мячы:
Мужчына павінен гінуць за мілых,
Іначай не будзе
Жанчын і мужчын.
Не будзе пяшчоты,
Адвагі дзікай,
Стане зямля,
Як сіта, пустой,
Справы вялікай,
Песні вялікай,
Смерці вялікай
Не будзе на ёй.
Зроблена ўсё
Яшчэ напрадвесні,
Сказана слова для ўсёй зямлі,
Зроблены справы,
Скончаны песні.
Мортусы да мяне падышлі
Чалавечней дабіць.
I ў масках чорных
Чакаюць, на што ты асудзiш мяне:
Пальцы ўгору — жыццё падорыш,
Пальцы ўніз — падорыш канец.
Жыць?
Вышываць санеты на пяльцах?
Чакаць, каб агонь з гадамі згас?
Ну!
Апусцi свае тонкiя пальцы.
Кожны сам выбiрае свой час.
Узрадуй апошнiм мяне падарункам,
Грудзi мае прабi i знявеч,
Сэрца маё абпалi пацалункам,
Miserecordia
Літасці меч.
VII REQUIEM
Знiчка ўпала — памёр чалавек,
Камень свой катаржны знёс пад гару.
Вечны спакой i святло павек
Сыну свайму, зямля, падаруй.
Не баяўся ён спяваць i любiць,
Жыццё ў няроўнай палiў барацьбе,
Быў такiм, якiм трэба быць,
Калi завуць чалавекам цябе.
Сонцам пяшчотным быў для дзяўчат,
Другам адданым для добрых сяброў.
Страшным для ворага, як набат,
Лiтасцi богам — для бедных звяроў.
Што яму смерць i што яму змрок?
Смерцi няма для людзей на зямлi.
Марш жалезны. Чыгунны крок.
Тысячы. ног за лафетам пайшлi.
Сонца ўстае над новай зямлёй,
Выбух апошнюю рушыць турму…
Вечнае шчасце любай маёй.
Вечны requiem сэрцу майму.
I. РОЗДУМ
Расплата за ўсё:
За чырвоныя макі,
За світанне жыцця,
За блізкі канец,
За тое, што быў,
Што смяяўся і плакаў,
За тое, што ўсе любілі мяне.
За Сірына, што заліваўся ў маі,
За лістападаўскі крык крумкача —
За ўсё, расплата, цябе прымаю
I, сціснуўшы зубы, буду маўчаць.
Нішто не суцешыць,
Не дапаможа,
Таму, што не быў я спакойнай травой,
А быў удалым,
Як Ян Прыгожы:
Ў стрэмя нагой ці аб пень галавой,
Аб пень галавой!
З парванай папругай
Конь самотны тоне ў траве.
Спускаецца ноч.
I голас друга
Не заплача, не крыкне, не пазаве.
Я многія вочы і сэрцы трывожыў
I толькі перад каханай адной
Бляяў рахмана, як агнец божы,
Піў з капытка і цягнуўся струной.
Я ведаў, што трэба кахаць бязмерна,
Што не бiць, а песцiць павiнна рука,
Што лепей ягня, чым тхор крыважэрны,
Лепей юродзiвы, чымсьцi кат.
А яна мне на шыю стужку ўзвязала,
Як ягня, барола мяне галавой,
I ў кучаравы лоб цалавала,
I гадавала зялёнай травой.
II. КАЗКА
Ну сядай, сядай са мной, калi ласка.
Навальнiцы песня старая-старая.
Слухай казку. Апошнюю казку.
Яна на тваiх вачах памiрае.
Ў гэтай казцы ялiны лапы схiлiлi.
Вiзантыйскi захад у алым дыме…
"Зялёная сарока кашку варыла,
Зялёная сарока з дурнымi вачыма…"
У кулiнарную кнiгу глядзела,
Чухала патылiцу драўлянаю лыжкай,
I дзеткi кашку да лыжкi з'елi,
А нам з табой не далi анi крышкi.
Ты смяешся? Такога няма на свеце?
Не смейся, любая, свет шырокi.
Мы з табою толькi дурныя дзецi.
Нам добра з гэтай чубатай сарокай.
Сарокi розныя рэчы крадуць,
I, можа, ў гняздзе яе, з золатам поруч,
Ляжыць каханне, святло i радасць,
Што прынесла сарока з-за сiняга мора.
Аддайце, сарока. Няма ўжо сiлы.
Яна ж не кахае мяне, хоць зарэжце.
. . . . . . . . . . . . . . . .
Дай я цябе пацалую, мiлая.
А каша?
Чорт з гатай кашай, нарэшце.
III. СТРАШНЫ СУД
Якiя страшныя, шэрыя днi!
Апоўдзень — вячэрнi змрок.
Без цябе, без сонца, без цеплыні.
Ў сэрцы — боль, на вуснах — замок.
Імжэў у чацвер халодны дождж.
Я ў ложак лёг і памёр.
Праляцеў праз туман, праляцеў праз буран
I пабачыў ільдзінкі зор.
Мае павекі цяжкімі былі
Ад непралітых слёз.
За мною былі абшары зямлі.
Наперадзе — быў Хрыстос.
I д'ябал сядзеў ля ног яго
На вугалях залатых,
I на ляжках калматых ляжала ў яго
Кніга грахоў маіх.
Уладзiмiр злева стаяў у карзне,
Справа — мацi Хрыста,
I яны загадалi наблiзiцца мне.
I я перад тронам стаў.
Памiж богам i мною стаяла сцяна.
Я на жанчыну глядзеў,
Мне здавалася: гэта стаiць яна,
Лепшая з лепшых людзей.
— Любая, што вы са мною зрабiлi?
Чым асудзiлi на страшны канец?
Чым варажылi, чым апаiлi,
Чым, дарагая, забiлi мяне?
Трызнiцца ўсё мне лiловы вечар,
Вашы сляды на лiловым снягу.
Нават цяпер я чакаю сустрэчы,
Нават мёртвы без вас не магу.
Думаў, што ёсць забыццё у смерцi,
I зноў папаў у квітучы твой сад.
Вазьмі маё сэрца,
Вазьмі маё сэрца,
Вазьмі майго сэрца
Чырвоны гранат.
— Досыць, — з усмешкай сказаў Сатана, —
Ты не змянiўся, герой.
Замест таго каб малiць i стагнаць,
Ты ўпадаеш за жонкай чужой.
Занядбаў ён, божа, твае дары,
Талент развеяў, як дым,
Ён гарэлку піў, ён кахаў і курыў,
Брыдка лаяўся ў доме тваiм.
Воласа не аддаў за багоў,
Нюхаў дно ў бакалах, як Ной,
I нават памёр ад кахання свайго
Да зямной жанчыны адной.
Ты даў зямлi дзiўных песняў сям'ю,
Ты арган стварыў для яе.
Ён мог грымець у славу тваю,
А славiў адну яе.
I ён самачынна арган паламаў,
I песня знiкла з мяхоў,
I ў кнiзе чыстага месца няма
Ад яго бясконцых грахоў.
— А ён малайчына, — Ўладзiмiр сказаў, —
Любiць песню i сечы дым.
Гусляром бы яго я ў дружыну ўзяў, —
I стаў бы Царград маім.
— Я ведаю, — вымавiў рот Сатаны, —
Што ты баранiць яго рад.
Ты такi, як ён, ты — певень дурны,
Да крыжа меў трыста дзяўчат.
— З табой, Сатана, распраўлюся я,
Як мой дружыннік Ілья
Расправіўся з багамерзкай дачкой
Разбойніка Салаўя.
Выспятак суну табе пад зад,
I будзеш ведаць тады,
Што ўзялі маіх цёплых грэшных дзяўчат
У светлага рая сады.
— Панове, тут дама, — ўзмаліўся бог, —
Бярыце рот на замок.
А вы, маман, прыпадаю да ног,
Не рэгардэ ў той бок,
Як мне з такой камарыльяй жыць?
Лаюцца, бы ў піўной.
А ты… ты апошняе слова скажы,
Апраўдайся перада мной.
— Любая, што вы са мною зрабiлi?
Чым асудзiлi на страшны канец?
Чым варажылi, чым апаiлi,
Чым, дарагая, забiлi мяне?
Трызнiцца ўсё мне лiловы вечар,
Вашы сляды на ліловым снягу,
Нават цяпер я чакаю сустрэчы,
Нават мёртвы без вас не магу.
I адказ. Цішэй скрыпічнай струны.
Голас мацi Хрыста i маёй:
— Ён кахаў, і за гэта палову віны
Выкраслі з кнігі сваёй.
I душа яго была, як палі
Ў сонечнай майскай расе.
Ён кахаў прыгажэйшую на зямлі, —
Выкраслі віны усе.
Ён так кахаў, як ніхто з мужчын.
Свет паклаў на каханай далонь.
Жанчына я і стаю за жанчын.
Кідай лісты у агонь.
А ты, што душы можаш будзіць,
Ты, шалёная галава,
Уваскрэсні, на людныя вулкі ідзі,
Грашы, суцяшай, спявай.
Ёсць на свеце гор і лясоў краса,
Акіянаў сіняя соль.
— Але я не хачу, не хачу ўваскрасаць.
Там боль!
— I тут будзе боль.
Забыцця ў каханні і смерць не дае…
— Там змрок!
— I тут будзе змрок.
— Там яна!
— А тут не будзе яе.
Ёй горка,
Вярнiся, дружок,
Помніш?
"Што вы са мною зрабiлi?
Чым асудзiлi на страшны канец?
Чым варажылi, чым апаiлi,
Чым, дарагая, забiлi мяне?
Трызнiцца ўсё мне лiловы вечар,
Вашы сляды на ліловым снягу…"
— Досыць!
Хоць бы адну сустрэчу!
Ўваскрасiце!
Вярнiце!
Я не магу!
IV. ГОРАД I ЗАВУЛКІ
Зараддзе. Будоўля. Магутныя краны.
Электразваркі мёртвы агонь.
Звініць у свежых цагляных ранах
Перфаратараў гучная звонь.
Бураць дамы. Для кіно раскоша:
На руіне вісіць чыгунны ліхтар,
Пад нагамі разбіты латок кніганошы
I сарваная «выбухам» шыльда «Бар».
Раяль бутафорскі вісіць ца калоне
(Усё зрабілі, як на вайне),
I струны, як змеі Мядузы Гаргоны,
Свiсцяць на вятры i ловяць мяне.
Я ўваскрэс, але я гару, як салома,
На якую вецер іскру нагнаў.
Пажар у шэрым каменным доме:
Дым укрывае пляц Нагіна.
Крывы завулак.
Царква Варвары,
Ліпучы брук і вугальны дым.
Ва ўсіх дамоў непакояцца твары:.
"Чаму ён такі?
Што здарылася з ім?"
Завулкі, завулкі, завулкі змяяцца,
Усе падобныя, шэрыя ўсе,
I я падобны на лісцік акацыі,
Што вецер цяснінамі вуліц нясе.
Я хацеў бы рухаць пачварныя краны,
Класці цэглу.
А сам не магу стаяць.
Закон бы выдаць, каб закаханых
За сабатаж — без жалю страляць.
Людзі ў завулках, людзі ў кватэрах,
Людзі ў вокнах.
I ў гэтых людзей
Шчасце без меры i гора без меры,
Змрок безнадзейнасці, сонца надзей.
Інвалід бязногі спрытна і ўмела,
Падабраўшы раменьчыкам чуб з ілба,
Ладзіць абцасікі туфлікаў белых,
У якіх дзяўчына пойдзе на баль.
Флюгер — леў на баярскіх палатах —
У дзённым прысмерку цьмяна згас.
Плача дзяўчо за шклом аўтамата,
I трубка каркае ёй у адказ.
Я б не дазволіў, каб горкія слёзы
Проста да трубкі з вачэй цяклі.
Яны ж —
нават моцныя —
трошкі мімозы.
Iх трэба любiць на гэтай зямлi.
Каб мая жанчына мяне пакахала,
Я б не каркаў, як гэты прывык,
А здарыцца так, што слова сарвалася, —
З коранем выдраў бы свой язык.
Не пакахае.
Не можа.
Світанне
Не прынясе мне новых надзей.
Але ёсць яно,
Але ёсць каханне, —
I люблю я больш
Зямлю і людзей.
Больш ні ў чым на зямлі мне няма патрэбы:
Толькі б шчасця болей яе сынам,
Больш любві, пяшчоты, сумленнага хлеба,
Менш хлусні, менш свінцу, менш агню палям.
Толькі б хлопцы былі да дзяўчат, як ветрык,
А дзяўчаты да хлопцаў, як сонца, былі.
Толькі б мукі зямлі ў зямныя нетры
Разам з целам маім навек адышлі.
Толькi б душы свяшчэнным гарэлi знiчам…
I яшчэ адно,
I гэта канец:
Калі ты мяне ў бой за сябе паклічаш
I заглянеш пажарамі ў вочы мне, —
Я пайду на гэта з такім жаданнем
I з такою гарачаю верай зямной,
Як ляцеў у асенні дзень на спатканне
З жорсткай, светлай, добрай, харошай маёй.
Ўсіх Святых на Кулішках храм занядбаны
Поруч з плошчаю і тытунёвым латком.
Памалюся ў ім аб смяротнай ране
I аб мужнай славе перад канцом.
Аб трывожнай, крывавай, застрашлівай долі
Папрашу перад тым, як кiнуцца ў бой,
Перад страшным полем, смяротным полем,
Куліковым полем любові маёй.
V. ПЕРАД СЕЧАЙ
Над полем агонь бiвачны згас.
Два страi. Скора звiнець мячам.
Многа вас, вельмi мала нас, —
Лiтасцi нашай не будзе вам,
Сiлы зла, што пакiнулi нам
Попел, i смерць, i асколкi ў грудзях.
Прыходзiць канец. Звiнець мячам.
I ў душах вашых цемра i жах.
Вы каханне забiлi у кожным з нас.
Тут кожны, кожны такi, як я.
Мы свядома клiчам апошнi час,
I на вуснах у кожнага песня мая.
"Коні грымяць капытамі.
Блізка апошні час.
Юры, градучы ў славе,
Будзь справядлiвы да нас.
Моцнай не будзь дапамогай,
Стрэлы не кідай свае
I не давай перамогі, —
Самі возьмем яе.
Не нам дрыжаць і баяцца;
Нас раз'юшылі ўкрай,
Дай нам да іх дарвацца,
Моцнага ворага дай.
Яны нам жыццё зламалі,
Каханне, цяпло і дом,
У сэрца нявест плявалі
Сталлю, свінцом, агнём.
Над намі не будзе бога,
За намі — пажараў дым.
Мы не просім нічога,
Мы просім цябе аб адным:
У нас ні жонкі, ні хаты,
Ні дзяўчын, ні ніў, ні каня.
Дай, разграміўшы праклятых,
Смерць на полі прыняць.
Не нам каханых палацы,
Нам — абдоймы ночы пустой.
Нам немагчыма вяртацца.
Нас не сустрэне ніхто.
Няхай і кроку ў тумане
Не зробіць дахаты нага.
Не там, а з намі каханне,
На нашых гнеўных сцягах".
Вораг мой ляцiць на канi вараным,
Над расiстай травою заззялi мячы,
Мне перад войскам бiцца з iм —
Зубы ў зубы i шчыт на шчыт.
Слухай, — прыходзiць апошнi бой,
Я заб'ю ў паядынку цi ён заб'е, —
Перад тым як спаймаю стрэмя нагой,
Слухай, мiлая, словы мае.
Не магу я лiць табе цёплых слоў,
Што квiтнеюць, як макi на цёплай раллi,
Толькi думы светлыя, толькi кроў,
Толькі жыццё магу праліць.
Мы на смерць як адзін за цябе гатовы.
Мы гатовы грызці ваўчынай гурмой.
I кавыль схіляць пераможным ровам
Перад тым, як кінуцца з дзідаю ў бой.
I над строем тваіх абаронцаў суровых,
Над клінкамі, што п'юць гарачую кроў,
Будзеш ты лунаць
На харугвах пунсовых.
Залатое святло!
Прамаці любоў!
Чуеш — падковам час звiнець.
Разышлiся — ад пошчаку поле звiнiць.
Клінок
яму
і клінок
мне.
Два падзенні,
два сiрыя ў полi канi.
I не плач, не магу ў вачах тваiх сiнiх
Бачыць слёз.
Даруй.
З жыцця адпусці.
За цябе так лёгка, так лёгка гiнуць.
Бы ў абдоймы каханай нарэшце пайсці.
З перарывістым, лёгкім, шчаслівым уздыхам
Да грудзей прынікнуць і замаўчаць.
Ты не плач. Я скажу табе ціха-ціха,
Што цалую лязо чужога мяча.
Ён дабро мне зрабіў, пракалоўшы грудзі:
Я ўпэўнены ў гэты шчаслівы дзень,
Што цябе ні бог,
ні д'ябал,
нi людзi
Больш це змогуць вырваць з маіх грудзей.
VI. MISERECORDIA [Меч, якім дабівалі параненых. ]
Стогне поле нясцерпна, няспынна,
Гасяць стогны крылом крумкачы.
Маці шукае забітага сына:
Чорны цень на захадзе алым,
Чорны дзень уначы.
Поле вячэрняе, поле сырое.
Плач плыве, як туман па вадзе.
Маці плачуць і над героямі,
Героі таксама пілі з грудзей.
Яны ж хлапчаняты, няхай з бародамі,
Яны ў калысцы плывуць пад гачком.
Што ж ты, калыска, такая свабодная?
Што ж зарасла ты травой-кавылём?
"Ой, да нары мышка,
Да нары,
Да сваёй залатой
Каморы.
Ў мышкі пад падлогай
Дзеткі спяць,
Хвосцікі толькі
З калысак вiсяць".
Што ж, мышанятка маё, нерухомае,
Што ж ты не можаш узняць галавы?
Дзецi, дзецi, з якое стромы,
З якiх вяршынь абарвалiся вы?
Ляжаць, раскiнуўшы рукi белыя,
Клiч iх не клiч, завi не завi.
Ляжаць пасечаныя, пастрэленыя
З-за нейкай сваёй, невядомай любві.
Хоць бы пабачыць дзявочыя рукi,
З якiх яны выпiлi чашу сваю,
З-за якiх з усмешкаю йшлi на мукi
I шукалi, як шчасця, смерцi ў баю.
Iх не пабачыш.
Іх вочы сінія
Халадней сiбiрскiх спакойных зiм.
Той, хто не быў у жыццi з маiм сынам,
Ў смерцi таксама не будзе з iм.
Мы — мацi, i мы ад тугi згараем;
Але нават у смутку ўсё зноў i зноў
Мы на жыццё вас благаслаўляем,
Бо вы забiлi нашых сыноў.
Таму, што лепей вісець на нажы,
Кахаць,
Праклінаць.
За каханне багоў,
Чым век пражыць,
І дзяцей нажыць,
І не дажыць да кахання свайго.
Маці, ты памылілася знову:
Ў час, калі ты пакінеш мяне,
Прыйдзе яна і вачыма суровымі
Ў самае сэрца мне загляне.
Пабачыць, што ў полі, крывёю палітым,
На якім заклалі мы нашу вясну,
Я адзін ляжу недабіты.
I гора забітых адзін цягну.
Ўстаюць з уздыхам змятыя травы.
Яны рыхтуюць сябе для жывых.
Чаму я павiнен, палегшы са славай,
Слухаць адзiн уздыхi травы?
Месяца сяйва ружовае, соннае.
— Гэта вы? Я чую. Вы — спеў зямлі.
— Я прыйшла. Вы шалёны,
Зусім шалёны,
Вы двойчы жыццё за мяне аддалi.
Нашто свае песнi, iх ласку i сiлу,
Iх сталь i шоўк аддалi на здзек?
Нашто вы сябе дарэмна забілі?
— Нашто?
Вы забылі:
Я чалавек.
Раб прыроды сваёй.
Уладар прыроды.
Зямная персць. I сонца зямлі.
Вы былi разумнейшай заўсёды,
Але я кахаў, і тыдні, як годы,
Над маёй галавою маршам прайшлі,
I абвяваў мяне пекла вецер,
I сэрца маё палала свячой,
I столькі я зразумеў на свеце,
Што сталі вы неразумным дзяўчом.
Слухай:
Закону гэтага сілу
Не заб'юць ні агонь, ні час,
Ні мячы:
Мужчына павінен гінуць за мілых,
Іначай не будзе
Жанчын і мужчын.
Не будзе пяшчоты,
Адвагі дзікай,
Стане зямля,
Як сіта, пустой,
Справы вялікай,
Песні вялікай,
Смерці вялікай
Не будзе на ёй.
Зроблена ўсё
Яшчэ напрадвесні,
Сказана слова для ўсёй зямлі,
Зроблены справы,
Скончаны песні.
Мортусы да мяне падышлі
Чалавечней дабіць.
I ў масках чорных
Чакаюць, на што ты асудзiш мяне:
Пальцы ўгору — жыццё падорыш,
Пальцы ўніз — падорыш канец.
Жыць?
Вышываць санеты на пяльцах?
Чакаць, каб агонь з гадамі згас?
Ну!
Апусцi свае тонкiя пальцы.
Кожны сам выбiрае свой час.
Узрадуй апошнiм мяне падарункам,
Грудзi мае прабi i знявеч,
Сэрца маё абпалi пацалункам,
Miserecordia
Літасці меч.
VII REQUIEM
Знiчка ўпала — памёр чалавек,
Камень свой катаржны знёс пад гару.
Вечны спакой i святло павек
Сыну свайму, зямля, падаруй.
Не баяўся ён спяваць i любiць,
Жыццё ў няроўнай палiў барацьбе,
Быў такiм, якiм трэба быць,
Калi завуць чалавекам цябе.
Сонцам пяшчотным быў для дзяўчат,
Другам адданым для добрых сяброў.
Страшным для ворага, як набат,
Лiтасцi богам — для бедных звяроў.
Што яму смерць i што яму змрок?
Смерцi няма для людзей на зямлi.
Марш жалезны. Чыгунны крок.
Тысячы. ног за лафетам пайшлi.
Сонца ўстае над новай зямлёй,
Выбух апошнюю рушыць турму…
Вечнае шчасце любай маёй.
Вечны requiem сэрцу майму.
agosten
offline
На вулiцах горада ў цёмны час
Не размова, а лёгкі канкан:
— Якая, дзяўчына, футра у вас?
— Французская. "Soukine sine".
Не хачу з iмi. Не прымушай.
У iхнiх вачах каламуць.
У тумане, змрочным, як iх душа,
Яны, як рыбы, плывуць,
Да д'ябла!!! Збочыў. Завулкi ў сне.
Снег згiнае дрэвы. Туман.
I горад простых чакае мяне,
I слядоў на снезе няма.
— Адкажыце, куды маё шчасце пайшло,
Вы, што йдзяцё ўначы,
Гаечны ключ, або дрот, або лом
На сагнутых плячах несучы?
I ў адказ галасоў бязладны харал,
Як спеў, што вецер даруе дратам:
— Iдзi на вакзал. Iдзi на вакзал.
Пра ўсё будзеш ведаць там.
Чаму на вакзал? Чаму? Чаму?
Нельга хіба без яго?
Хiба растопiць у сэрцы зiму
Зыркай топкі агонь?
— Iдзi на вакзал. — Ну што ж, пайду.
Ноч. Завулкi. Снег, як карцеч.
Пусты вакзал. Пусты вiядук.
Нi праводзiнаў. Нi сустрэч.
Ведайце! Без гудкоў, без агню,
Адтуль, дзе звычайна тупiк,
Адыходзiць, сёння ў гадзiну нуль-нуль
"Масква — Вечнасць" цягнік.
Без бiлета залез я ў цёмны вагон.
Маўчаў змярцвела цягнiк.
Нiхто не ведаў, што рушыць ён,
I мяне не сустрэў праваднiк
…Дзед i ўнучка ў пустым купэ,
Маўчанне, цемра i сон.
У дзеда слёзы, як веснi капеж,
У дзяўчынкi коскi, як лён.
Галоўкай дзеду лягла на плячо,
Ўсміхаецца ў сне чамусь.
— Куды вы вязеце такое дзяўчо?
— Сын памёр. Там сумна яму.
Так і я. Мой май адспяваў, адзвінеў.
Шчасце знікла, як сон.
Адзавіся! Што ты так вабіш мяне?
Добры прывід мой. Янаў агонь.
Пераходны мосцік.
Тамбур пусты.
У душы нарастае жах.
Першы вагон, і ў вагоне — ты.
Дзяўчынкай. I слёзы ў вачах:
Любы загінуў. Колаў звон.
Не тужы. Не тужы ў журбе.
Падумай, як бы пакутаваў ён,
Каб вайна забрала цябе?!
Як бы імкнуўся праз чорны дым,
Як клікаў бы смерці касу?!.
Мёртвым лягчэй, і нясцерпна жывым,
Што мёртвых у сэрцы нясуць.
Пераходны мосцік. З тупой вышыні
Нехта арфуе снег.
У другім вагоне згаслі агні,
I ніхто не пабачыў мяне.
А я пабачыў. Гарэла свяча
Над святлом жаданняў маіх.
Ты з другім. І боль такі у вачах,
Што лепей бы слёзы ў іх.
Я шукаю цябе. Я не магу
Загасіць свой равучы агонь,
Я з вагона пустога ў вагон бягу.
Трэці. Апошні вагон.
I ты. Як свечачка у снягах,
Як цёплы кахання сон.
Я сказаў, што знясу для цябе на спіне
Самы жахлівы цяжар,
I ты мне з усмешкай сказала: «Не».
I лепей бы мне — на ліхтар.
Ноч. Матляе вагон. Спакойны час.
Як разбіць мне сэрца турму?
Дзед, і ўнучка,
I ты, — за кожнага з вас,
За кожнага смерць прыму.
I не буду клясці свой першы ўздых,
Свой лёс, свой няпросты канец.
Што ж, адмучыцца сэрцам сваім за траіх
На долю выпала мне.
Не я дзяліў з табой сталь, і бой,
I шчасця светлага час.
I ўсё ж мы ў Вечнасць едзем з табой,
Хоць вагоны розныя ў нас.
I ўсё ж са мною, са мною ты,
У бязмежнай маёй цеплыні…
Масты ляскочуць. Ляскочуць масты.
Скупыя плывуць агні.
Прыляцелі з халоднай начной зямлі,
З дрымучых глыбокіх снягоў
I ў вачах вясёлкаю паплылі
Агні нямых хутароў.
Нічога. Нічога. Цягнік ляціць
У Вечнасць праз снег густы.
Там разбяруцца. Там створаць трох.
Кропля ў кроплю, як ты.
I мне падаруюць сапраўдную з трох
За тое, што на зямлі
Ніхто нават смерцю самой не змог
Мяне ад цябе аддзяліць.
За тое, што я дагарэў і згас
На вялікім, як сонца, агні.
За тое, што сеў я ў начны гэты час
Без білета ў цёмны цягнік.
Не размова, а лёгкі канкан:
— Якая, дзяўчына, футра у вас?
— Французская. "Soukine sine".
Не хачу з iмi. Не прымушай.
У iхнiх вачах каламуць.
У тумане, змрочным, як iх душа,
Яны, як рыбы, плывуць,
Да д'ябла!!! Збочыў. Завулкi ў сне.
Снег згiнае дрэвы. Туман.
I горад простых чакае мяне,
I слядоў на снезе няма.
— Адкажыце, куды маё шчасце пайшло,
Вы, што йдзяцё ўначы,
Гаечны ключ, або дрот, або лом
На сагнутых плячах несучы?
I ў адказ галасоў бязладны харал,
Як спеў, што вецер даруе дратам:
— Iдзi на вакзал. Iдзi на вакзал.
Пра ўсё будзеш ведаць там.
Чаму на вакзал? Чаму? Чаму?
Нельга хіба без яго?
Хiба растопiць у сэрцы зiму
Зыркай топкі агонь?
— Iдзi на вакзал. — Ну што ж, пайду.
Ноч. Завулкi. Снег, як карцеч.
Пусты вакзал. Пусты вiядук.
Нi праводзiнаў. Нi сустрэч.
Ведайце! Без гудкоў, без агню,
Адтуль, дзе звычайна тупiк,
Адыходзiць, сёння ў гадзiну нуль-нуль
"Масква — Вечнасць" цягнік.
Без бiлета залез я ў цёмны вагон.
Маўчаў змярцвела цягнiк.
Нiхто не ведаў, што рушыць ён,
I мяне не сустрэў праваднiк
…Дзед i ўнучка ў пустым купэ,
Маўчанне, цемра i сон.
У дзеда слёзы, як веснi капеж,
У дзяўчынкi коскi, як лён.
Галоўкай дзеду лягла на плячо,
Ўсміхаецца ў сне чамусь.
— Куды вы вязеце такое дзяўчо?
— Сын памёр. Там сумна яму.
Так і я. Мой май адспяваў, адзвінеў.
Шчасце знікла, як сон.
Адзавіся! Што ты так вабіш мяне?
Добры прывід мой. Янаў агонь.
Пераходны мосцік.
Тамбур пусты.
У душы нарастае жах.
Першы вагон, і ў вагоне — ты.
Дзяўчынкай. I слёзы ў вачах:
Любы загінуў. Колаў звон.
Не тужы. Не тужы ў журбе.
Падумай, як бы пакутаваў ён,
Каб вайна забрала цябе?!
Як бы імкнуўся праз чорны дым,
Як клікаў бы смерці касу?!.
Мёртвым лягчэй, і нясцерпна жывым,
Што мёртвых у сэрцы нясуць.
Пераходны мосцік. З тупой вышыні
Нехта арфуе снег.
У другім вагоне згаслі агні,
I ніхто не пабачыў мяне.
А я пабачыў. Гарэла свяча
Над святлом жаданняў маіх.
Ты з другім. І боль такі у вачах,
Што лепей бы слёзы ў іх.
Я шукаю цябе. Я не магу
Загасіць свой равучы агонь,
Я з вагона пустога ў вагон бягу.
Трэці. Апошні вагон.
I ты. Як свечачка у снягах,
Як цёплы кахання сон.
Я сказаў, што знясу для цябе на спіне
Самы жахлівы цяжар,
I ты мне з усмешкай сказала: «Не».
I лепей бы мне — на ліхтар.
Ноч. Матляе вагон. Спакойны час.
Як разбіць мне сэрца турму?
Дзед, і ўнучка,
I ты, — за кожнага з вас,
За кожнага смерць прыму.
I не буду клясці свой першы ўздых,
Свой лёс, свой няпросты канец.
Што ж, адмучыцца сэрцам сваім за траіх
На долю выпала мне.
Не я дзяліў з табой сталь, і бой,
I шчасця светлага час.
I ўсё ж мы ў Вечнасць едзем з табой,
Хоць вагоны розныя ў нас.
I ўсё ж са мною, са мною ты,
У бязмежнай маёй цеплыні…
Масты ляскочуць. Ляскочуць масты.
Скупыя плывуць агні.
Прыляцелі з халоднай начной зямлі,
З дрымучых глыбокіх снягоў
I ў вачах вясёлкаю паплылі
Агні нямых хутароў.
Нічога. Нічога. Цягнік ляціць
У Вечнасць праз снег густы.
Там разбяруцца. Там створаць трох.
Кропля ў кроплю, як ты.
I мне падаруюць сапраўдную з трох
За тое, што на зямлі
Ніхто нават смерцю самой не змог
Мяне ад цябе аддзяліць.
За тое, што я дагарэў і згас
На вялікім, як сонца, агні.
За тое, што сеў я ў начны гэты час
Без білета ў цёмны цягнік.
agosten
offline
Дваццаты век, цень верталёта
Ляціць над гмахамі дамоў.
На ярасна-высокай ноце
Трапеча праца гарадоў.
Бяжыць над залатым бетонам,
Над эстакадамі ў сусвет,
Над трызненнем людзей шалёным
Трывожнае святло ракет.
I горад ад неона сіні,
Дзе век прыстанак свой знайшоў,
Трымае ў вуліцах жанчыну
З дзiцячай, спуджанай душой.
Ў адвечнай празе чалавека
Яе душа, яе рука
Шукае месца ў гэтым веку
I ўсё не можа адшукаць.
То ў шыльдах Суцiна, то ў Хласка,
То ў Бацiчэлi, то ў Манэ,
Ў канкрэтнай музыцы, ў Пiкаса,
Ў хлуснi, ў каханнi i ў вiне,
Ў карэктным мужы i ў кватэры,
Ў калекцыi старых карцiн,
Ва ўсмешлiвых старых хiмерах…
Цi новых? — Знае бог адзiн.
Мана — ад прагi ўстаткавання,
Мана — ад снегу за акном.
Няма святла, няма кахання.
Халодны свет. Халодны дом.
Не ведае, што век дваццаты
Ў святле, што бачыць ясны зрок,
У лiтасцi, ў ламаннi кратаў,
Ў паўстаннi полымя на змрок.
Мне скажуць: моцным без патрэбы
Трымаць над прорваю такiх.
А я ўяўляю зоры ў небе
I вочы, што жывуць без iх.
I нават больш яе кахаю.
Няўтульная душой да дна,
Зусiм малая, трапяткая,
Яна адна ў мяне. Адна.
Ляціць над гмахамі дамоў.
На ярасна-высокай ноце
Трапеча праца гарадоў.
Бяжыць над залатым бетонам,
Над эстакадамі ў сусвет,
Над трызненнем людзей шалёным
Трывожнае святло ракет.
I горад ад неона сіні,
Дзе век прыстанак свой знайшоў,
Трымае ў вуліцах жанчыну
З дзiцячай, спуджанай душой.
Ў адвечнай празе чалавека
Яе душа, яе рука
Шукае месца ў гэтым веку
I ўсё не можа адшукаць.
То ў шыльдах Суцiна, то ў Хласка,
То ў Бацiчэлi, то ў Манэ,
Ў канкрэтнай музыцы, ў Пiкаса,
Ў хлуснi, ў каханнi i ў вiне,
Ў карэктным мужы i ў кватэры,
Ў калекцыi старых карцiн,
Ва ўсмешлiвых старых хiмерах…
Цi новых? — Знае бог адзiн.
Мана — ад прагi ўстаткавання,
Мана — ад снегу за акном.
Няма святла, няма кахання.
Халодны свет. Халодны дом.
Не ведае, што век дваццаты
Ў святле, што бачыць ясны зрок,
У лiтасцi, ў ламаннi кратаў,
Ў паўстаннi полымя на змрок.
Мне скажуць: моцным без патрэбы
Трымаць над прорваю такiх.
А я ўяўляю зоры ў небе
I вочы, што жывуць без iх.
I нават больш яе кахаю.
Няўтульная душой да дна,
Зусiм малая, трапяткая,
Яна адна ў мяне. Адна.
agosten
offline
Словы паўночных паданняў
Годы амаль што згладзiлi;
Словы прароцтва змрочнага,
Як ф'ёрдау начных берагi:
"Настане апошнi дзень —
Бiтва пры Рагнарадзi,
Ў якой загiнуць героi,
Ў якой загiнуць багi.
Будуць бiцца да смерцi,
Рыкам поўнячы горла,
Ў полi жалезным лягуць
Апошняй данiнай мячам.
Не будзе нi пекла, нi рая,
Загiнуць душы памёрлых,
А час зжуе iх даспехi,
А потым скончыцца сам".
Годы мае,
Як строфы,
Строяцца ў моцным парадзе.
Лёс чакае няўхільны,
Просты, як хлеб і свінец.
Чакаю майго Рагнарадзі,
Чакаю майго Рагнарадзі,
Чакаю майго Рагнарадзі,
I мне не страшны канец.
Быў змагаром суровым,
Ворагам быў сталёвым,
Рыцарам чалавечнасцi
Над прорвай страшных баёў.
Я не ўцякаў нiколi
Ў вечнай бiтве за волю,
Браў тое, што мне належала,
I тое, што не маё.
Меў я толькi радзiму:
Пушчы, палеткi, вежы,
Ясную песню жаўранка
Ў моры надрэчных траў.
Песня мне не належала,
Голас мне не належаў,
Слова мне не належала, -
I ўсё я ў змаганні ўзяў.
Бронзай гучала зброя,
Срэбрам звiнела слова.
Зброяй i песняй такою
Здолеў я ўсё узяць,
I толькi не ўзяў адзiнага,
Маёй адзiнай любовi,
Смерцю ўзятай любовi.
Не мог у руках затрымаць.
Вазьмi сабе ружы тугi маёй,
Пакiнь мне крывавыя макi,
Тыя, што на магiлах
Забiтых байцоў гараць.
Бывай, мой далёкi бераг.
Шчасце апошняе, дзякуй!
Няма забыцця на свеце,
I не ў ложку мне памiраць.
Я не плямiў нiколi
Рукi бязвiннай крывёю,
Не плямiў маною песню
I словам здраднiцкiм — рот.
Я воiнам быў нястомным
З жорсткасцю i хлуснёю,
I без забрала, да смерцi
Бiўся за просты народ.
Я ведаю: я загiну,
Загiну i не ўваскрэсну,
I ўсё ж за народы змагацца
Пакiну кагорты свае,
I будуць магутнымі словы,
I пераможнымі — песні,
Нават тады, калі прахам
Стануць косцi мае.
Такiя байцы не ўцякуць,
Такія сябры не здрадзяць,
Добрыя, як паветра,
Надзейныя, як свiнец.
А потым настане бітва,
Бітва пры Рагнарадзі,
I чалавецтву старому
Прыйдзе паўсюль канец.
Гэта будзе, напэўна,
Ранiцай яснага мая,
Тады з не крывёю паэты
Параўноўваць будуць зару.
Зброя не будзе патрэбнай —
I людзі яе зламаюць,
Героi не будуць патрэбны —
I ў бітве апошняй памруць.
I лёсам нашчадкаў будуць
Толькі кахання раны,
I толькі аднойчы мужчына
Пралье жыватворную кроў,
I шчасце будзе нясцерпным,
Бы ад сліцця з каханай,
Толькі не два імгненні,
А тысячы тысяч вякоў.
Пралескі спакойна будуць
Квітнець на светлым прадвесні,
А дзеці — гуляць жалудамі
Пасаджаных намі дубоў,
I людзям не будуць патрэбны
Мае iржавыя песнi,
I людзям не будуць патрэбны
Мой боль і мая любоў…
Думы мае загiнуць,
Думы гневу i радасцi,
Народжаныя ў пакутах
Тысяч бяссонных начэй.
. . . . . . . . . . .
Прыйдзi, маё Рагнарадзi,
Прыйдзi, маё Рагнарадзi,
Няхай забыццё, Рагнарадзi.
Прыходзь.
Наступай.
Хутчэй…
Годы амаль што згладзiлi;
Словы прароцтва змрочнага,
Як ф'ёрдау начных берагi:
"Настане апошнi дзень —
Бiтва пры Рагнарадзi,
Ў якой загiнуць героi,
Ў якой загiнуць багi.
Будуць бiцца да смерцi,
Рыкам поўнячы горла,
Ў полi жалезным лягуць
Апошняй данiнай мячам.
Не будзе нi пекла, нi рая,
Загiнуць душы памёрлых,
А час зжуе iх даспехi,
А потым скончыцца сам".
Годы мае,
Як строфы,
Строяцца ў моцным парадзе.
Лёс чакае няўхільны,
Просты, як хлеб і свінец.
Чакаю майго Рагнарадзі,
Чакаю майго Рагнарадзі,
Чакаю майго Рагнарадзі,
I мне не страшны канец.
Быў змагаром суровым,
Ворагам быў сталёвым,
Рыцарам чалавечнасцi
Над прорвай страшных баёў.
Я не ўцякаў нiколi
Ў вечнай бiтве за волю,
Браў тое, што мне належала,
I тое, што не маё.
Меў я толькi радзiму:
Пушчы, палеткi, вежы,
Ясную песню жаўранка
Ў моры надрэчных траў.
Песня мне не належала,
Голас мне не належаў,
Слова мне не належала, -
I ўсё я ў змаганні ўзяў.
Бронзай гучала зброя,
Срэбрам звiнела слова.
Зброяй i песняй такою
Здолеў я ўсё узяць,
I толькi не ўзяў адзiнага,
Маёй адзiнай любовi,
Смерцю ўзятай любовi.
Не мог у руках затрымаць.
Вазьмi сабе ружы тугi маёй,
Пакiнь мне крывавыя макi,
Тыя, што на магiлах
Забiтых байцоў гараць.
Бывай, мой далёкi бераг.
Шчасце апошняе, дзякуй!
Няма забыцця на свеце,
I не ў ложку мне памiраць.
Я не плямiў нiколi
Рукi бязвiннай крывёю,
Не плямiў маною песню
I словам здраднiцкiм — рот.
Я воiнам быў нястомным
З жорсткасцю i хлуснёю,
I без забрала, да смерцi
Бiўся за просты народ.
Я ведаю: я загiну,
Загiну i не ўваскрэсну,
I ўсё ж за народы змагацца
Пакiну кагорты свае,
I будуць магутнымі словы,
I пераможнымі — песні,
Нават тады, калі прахам
Стануць косцi мае.
Такiя байцы не ўцякуць,
Такія сябры не здрадзяць,
Добрыя, як паветра,
Надзейныя, як свiнец.
А потым настане бітва,
Бітва пры Рагнарадзі,
I чалавецтву старому
Прыйдзе паўсюль канец.
Гэта будзе, напэўна,
Ранiцай яснага мая,
Тады з не крывёю паэты
Параўноўваць будуць зару.
Зброя не будзе патрэбнай —
I людзі яе зламаюць,
Героi не будуць патрэбны —
I ў бітве апошняй памруць.
I лёсам нашчадкаў будуць
Толькі кахання раны,
I толькі аднойчы мужчына
Пралье жыватворную кроў,
I шчасце будзе нясцерпным,
Бы ад сліцця з каханай,
Толькі не два імгненні,
А тысячы тысяч вякоў.
Пралескі спакойна будуць
Квітнець на светлым прадвесні,
А дзеці — гуляць жалудамі
Пасаджаных намі дубоў,
I людзям не будуць патрэбны
Мае iржавыя песнi,
I людзям не будуць патрэбны
Мой боль і мая любоў…
Думы мае загiнуць,
Думы гневу i радасцi,
Народжаныя ў пакутах
Тысяч бяссонных начэй.
. . . . . . . . . . .
Прыйдзi, маё Рагнарадзi,
Прыйдзi, маё Рагнарадзi,
Няхай забыццё, Рагнарадзi.
Прыходзь.
Наступай.
Хутчэй…